Veel mensen (misschien ben jij er wel één van ) die wat aan hun lijn willen doen, gaan vaak naar de sportschool of gaan zelf hardlopen. Daar doen ze dan goed hun best op een crosstrainer, loopband, etc. Op toestellen in de sportschool, is te zien hoeveel calorieën je hebt verbrand (hoewel ik mijzelf nog steeds afvraag of deze aantallen kloppen) en niet te vergeten alle horloges van tegenwoordig. Als iemand dan weer thuis is, vinden ze dat ze in de avond wel wat extra’s verdiend hebben, omdat ze hebben gesport en aardig wat calorieën hebben verbrand. En dan zijn mensen verbaasd dat ze na een maandje nog niks zijn afgevallen (of juist zijn aangekomen).

Als je jezelf hierin herkent, ben je ten prooi gevallen aan een psychologisch aspect dat ‘moral licensing’ heet. Je praat dit gedrag goed, omdat je al iets goeds gedaan hebt. Echter, als je wilt afvallen, is het nog steeds zo dat je meer energie moet verbruiken dan binnenkrijgen. En als je in de avond weer meer gaat eten, gaat dat dus niet op.

Moral licensing

‘Moral licensing’ bekent morele rechtvaardiging. Hiermee wordt bedoeld dat wie is goeds doet, tevreden is met zichzelf en daardoor eerder geneigd is impulsen te volgen. Je geeft jezelf het recht om op die impuls te reageren. Dit kan op 2 manieren plaatsvinden, namelijk om iets wel te doen omdat je dat goede al gedaan hebt of juist om iets niet te doen omdat je als de hele dag ‘de regels’ hebt gevolgd. Een voorbeeld van het laatste is dat als je de hele dag al heel erg gezond gegeten hebt dat je dan niet hoeft te sporten. Dus omdat we onszelf graag belonen, verliezen we onze echte (lange termijn) doelen uit het oog en geven we toe aan verleidingen. Dat helpt bijvoorbeeld dus niet als je wilt afvallen.

Enige logica?

Er is ook echt geen logica te vinden in ‘moral licensing’. Er wordt vertrouwd op het gevoel dat we goed bezig zijn, maar logisch nadenken en argumenten gebruiken, gebeurt in eerste instantie niet. En als je het wel doet, is het vaak al te laat. Een gedachte voelt niet verkeerd als er geen negatieve emoties, zoals onrust, afkeer en verdriet bij komen kijken. En bij de verleiding van een koekje, snoepje, taart, etc. komen in eerste instantie vaak geen negatieve emoties naar boven. Maar als onze zelfbeheersing alleen maar wordt gestuurd door onze behoefte om als mens goed genoeg te zijn, zal dit gevoel steeds weer een aanleiding zijn om toe te geven aan impulsen en verleidingen. En dan ga je ongemerkt toch in tegen dingen in die in ons eigenbelang zijn, zoals jezelf trakteren op iets extra’s. Door ‘moral licensing’ ben je ervan overtuigd dat je niet aan een gezonde leefstijl houden een beloning is.

Stop met beoordelen en veroordelen

Krijgen wat we willen en vermijden wat we vervelend vinden, zijn onze belangrijkste drijfveren. Bij elke wilskrachtuitdaging (bv. meer groenten en fruit eten) zal je automatisch argumenten verzinnen om het niet te hoeven doen. We willen namelijk niet dat ons regels worden opgelegd. En als je het bij jezelf doet, zal je snel een gedeelte van jezelf tegenkomen dat niet gecontroleerd wilt worden. Dus als je jezelf voorhoudt dat sporten moreel goed voor je is, is de kans groot dat je het niet consequent zal doen. Wanneer we wilskrachtuitdagingen een moreel oordeel geven, beoordelen en veroordelen we onszelf en vergeten we hoe de uitdagingen ons helpen om te krijgen wat we willen.

Omgaan met ‘moral licensing’:

Herken je jezelf hierin? Geef je een oordeel van goed vs. slecht aan wel/niet sporten en wel/niet gezond eten? En verschaft goed gedrag je een excuus voor slecht gedrag? En ondermijn je zo je werkelijke doelen?

Tip: Als je merkt dat je wilt toegeven aan een verleiding en dit gedrag goed praat, bedenk dan waarom je het wilt doen en of je het gaat helpen om je werkelijke doelen te bereiken. Dus maak even een pas op de plaats. En wees lief voor jezelf als je wel gereageerd hebt op een impuls/verleiding. Je kunt hier namelijk van leren voor een volgende keer. Het gaat niet allemaal in één keer goed. Het is trail-and-error, net zoals een klein kind leert lopen.